20 milljarðar í sértæka skatta og gjöld á fjármálageirann

Í Morgunblaðinu í vikunni var rætt við Heiðrúnu Jóndóttur, framkvæmdastjóri Samtaka fyrirtækja í fjármálaþjónustu (SFF), í kjölfar birtingar álagningar á lögaðila af hálfu Skattsins. Þar kom fram að  íslensk fjármálafyrirtæki hafi greitt um 17 milljarða í sértæka skatta á síðasta ári. Hinir þrír sértæku skattar leggjast ofan á launagreiðslur, skuldir og hagnaði fjármálafyrirtækja. Þá greiða fjármálafyrirtæki og eftirlitsskyldir aðilar einnig gjöld til að fjármagna rekstur Fjármálaeftirlitsins og Umboðsmanns skuldara og saman námu þessir sértæku skattar og gjöld um 20 milljörðum króna.

Heiðrún minnir á í samtali við Morgunblaðið að við þessa upphæð bætist þeir almennu skattar sem bankarnir greiða af hagnaði og launum og að allt skattspor fjármálageirans hlaupi á tugum milljarða. Óvíða séu sértækir skattar á fjármálafyrirtæki jafnháir og jafnmargir og á Íslandi og gangi ekkert hinna Norðurlandaríkjanna jafnlangt í að krefja banka um svo háa sértæka skatta. Finnland leggi t.d. ekki á neina sértæka bankaskatta og í Svíþjóð sé aðeins einn sértækur skattur á banka sem sé jafnframt mun lægri en hér á landi. Sértæk skattlagning á banka hafi að miklu leyti verið hugsuð sem tímabundin til að bæta það tjón sem ríkissjóður varð fyrir í fjármálahruninu en áætlað hafi verið að ríkissjóður hafi þegar fengið það tjón bætt árið 2016.

‍

Til viðbótar við sértæku skattana búa íslenskir bankar við kostnað af hærri bindiskyldu en í nágrannalöndunum. Fyrir rösku ári hækkaði Seðlabankinn svokallaða óvaxtaberandi bindiskyldu úr 1% í 2% og svo í apríl á þessu ári upp í 3%. Til samanburðar er óvaxtaberandi bindiskylda á evrusvæðinu 1%. Aðilar á borð við Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn hafa litið á óvaxtaberandi bindiskyldu sem ígildi skattlagningar á fjármálastarfsemi. Seðlabankinn áætlaði í nýjustu útgáfu ritsins Fjármálastöðugleiki að hækkun bindiskyldunnar úr 1% í 3% kosti íslensku viðskiptabankana um 5,5 milljarða króna árlega ef miðað er við núverandi vaxtastig.

Helmingur reglugerða gullhúðaðar

Í viðtalinu bendir Heiðrún einnig á að í nýlegri meistararitgerð hafi komið í ljós að um helmingur þeirra Evrópureglna sem tengjast íslenska fjármálageiranum hafi verið „gullhúðuð“, þ.e. að við innleiðingu þeirra var gengið lengra en þurfti. „Í stað þess að nýta til­tæk úrræði til að fá und­anþágur og beita væg­ari kröf­um hef­ur sú leið of oft verið far­in að gera strang­ari kröf­ur til ís­lenskra fjár­mála­fyr­ir­tækja en gert er ann­ars staðar í Evr­ópu,“ út­skýr­ir Heiðrún og læt­ur það fljóta með að evr­ópsk­um bönk­um sem búa að mun fjöl­menn­ara starfsliði en þeir ís­lensku þyki mörg­um nóg um umfang regluverksins. „Það er í raun farið að þykja skapa áhættu fyr­ir evr­ópsk fjár­mála­fyr­ir­tæki hversu flókið reglu­verkið er orðið í álf­unni, og vanda­málið því ekki ein­skorðað við Ísland. Hvert til­vik fyr­ir sig get­ur virst frek­ar létt­vægt og sak­leys­is­legt en áhrif­in safn­ast upp þegar helm­ing­ur reglu­verks­ins hef­ur verið gull­húðaður og flæk­ir inn­leiðingu og eft­ir­fylgni regln­anna.“

Skert sam­keppn­is­hæfni í alþjóðlegu um­hverfi

Heiðrún seg­ir við Morgunblaðið að ekki sé hægt að líta fram hjá því að hærri álög­ur, hærri bindiskylda og gull­húðun reglu­verks­ins veiki sam­keppn­is­hæfni ís­lenska banka­geir­ans og skerði getu bank­anna til að t.d. fjár­festa í nýj­um leiðum til að bjóða viðskipta­vin­um sín­um betri kjör. „Hafa ber í huga að bank­arn­ir eiga í mik­illi sam­keppni við aðra lán­veit­end­ur s.s. á íbúðamarkaði þar sem líf­eyr­is­sjóðirn­ir eru um­svifa­mikl­ir og eins keppa þeir við er­lenda aðila í stærri lán­veit­ing­um til fyr­ir­tækja. Við sjá­um æ fleiri til­vik þar sem stór­ir aðilar í at­vinnu­líf­inu leita til er­lendra fjár­mála­fyr­ir­tækja og er það leitt ef sér­tæku skatt­arn­ir og gjöld­in eiga þátt í að færa þessi viðskipti úr land­inu og út fyr­ir ís­lenska hag­kerfið.“

Heiðrún bend­ir á að leiða megi lík­ur að því að skatta- og gjaldaum­hverfi ís­lenska fjár­mála­geir­ans eigi þátt í að minnka áhuga er­lendra aðila á að sækja inn á ís­lenska markaðinn og þannig efla sam­keppni og þjón­ustu­fram­boð enn frek­ar – neyt­end­um til hags­bóta. „Þá er óhjá­kvæmi­legt að hærri álög­ur og skatt­ar á ís­lenska fjár­mála­geir­ann hafi keðju­verk­andi áhrif á allt at­vinnu­lífið og skekki stöðu ís­lenskra fyr­ir­tækja og hag­kerf­is­ins al­mennt til lengri tíma litið en líkt og kom fram í Hvít­bók um framtíðar­sýn fyr­ir fjár­mála­kerfið, sem fjár­málaráðuneytið gaf út árið 2018, eru sér­tæk­ir skatt­ar hluti af svo­kölluðu „Íslands­álagi“ sem skýr­ir að hluta hvers vegna vaxtamun­ur er meiri á Íslandi en í lönd­un­um sem við ber­um okk­ur sam­an við.“

Heiðrún minnir einnig á að bankarnir séu að mestu í eigu almenningsins, þar sem ríkið og lífeyrissjóðir séu stærstu eigendur bankanna. „Því renn­ur af­kom­an af rekstri bank­anna í dag að megn­inu til – bæði beint og óbeint – til sam­neysl­unn­ar.“

Frétt Morgunblaðsins.